Dariusz Pacak
Dr JADWIGA HORTENSJA MARIA DĄBROWSKA
- in memoriam
Polskie literackie środowisko
emigracyjne straciło ostatnio następnego ze swych nieocenionych członków. Dr
Jadwiga Hortensja Maria Dąbrowska,
założycielka Pisma Kulturalno-Społecznego ,,TECZKA”, dziennikarz
niezależny, poetka, opozycjonistka, znana działaczka polonijna, zmarła w
Paryżu.
We Francji przebywała od
1981 r. Na powzięcie przez nią decyzji życia poza ojczyzną bezpośrednio wpłynął
dekret o wprowadzeniu przez rząd W. Jaruzelskiego stanu wojennego w Polsce.
Jej postawa życiowa była nacechowana
wachlarzem wartości zapomnianych współcześnie, a przynajmniej już niepopularnych
w ogóle. Niosła w sobie jakby elementy etosu przeszłości: patriotyzm, wiarę,
świadomość korzeni narodowych, wierność miejscu i historii swego pochodzenia,
pragnienie wolności, najwyższy szacunek dla przodków, umiłowanie bliźniego.
Jadwiga Dąbrowska
urodziła się 14 czerwca 1931r. w Poznaniu, jako córka hrabiny Zofii Żółtowskiej
z Niechanowa i Stefana Tytusa Dąbrowskiego, herbu Radwan, wybitnego lekarza,
fizjologa, biochemika, profesora i rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza,
członka Parlamentu II R.P. (1922-1935), vice Ministra w Ministerstwie Spraw
Zagranicznych, w Rządzie powołanym przez Ignacego Paderewskiego. Jadwiga była
wnuczką Księżnej Marii Jadwigi Żółtowskiej, wywodzącej się z rodziny
arystokratycznej Sapiehów, siostry Księcia Kardynała Adama Stefana Sapiehy.
Była spowinowacona z największymi rodami magnackimi Radziwiłłów i
Czartoryskich.
 |
| prof. Stefan Dąbrowski |
Wybuch II wojny światowej
zaskoczył rodzinę Dąbrowskich w miejscowości Puszczykowo, położonej ok.12 km na
południe od Poznania gdzie od 1934r., przy ul. Cichej, mieścił się ich dom
rodzinny. Z obawy przed zbliżającym się frontem Dąbrowscy wyjechali do rodziny
w Niechanowie. W połowie grudnia 1939r. opuścili Wielkopolskę. Rozpoczęła się ich
wojenna tułaczka w okupowanej Polsce…
Nic dziwnego więc, iż
młoda Jadwiga wzrastała w atmosferze patriotyzmu, jak i walki o wolność i niepodległość.
Jadwiga Dąbrowska jest
absolwentką Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie w latach 1951-1955
studiowała Filologię Romańską. W 1970r. uzyskała tytuł Doktora Romanistyki na
Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu. Pracowała jako adiunkt u prof. Ludwika
Zabrockiego w UAM (1965-73), a następnie w Instytutach Filologii
Romańskiej Uniwersytetu Śląskiego (1973-77) w Katowicach, oraz w latach 1977-81 w Krakowie, w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP).
W latach 1980-1981 w
Krakowie staje się członkiem Niezależnego
Samorządnego Związku Zawodowego NSZZ "Solidarność".
Jesienią 1981r. Dr
Dąbrowska podejmuje studia podyplomowe na Sorbonie (Uniwersytet Paryski). W Paryżu zatrzymuje ją jednak i uniemożliwia powrót do
ojczyzny ogłoszenie stanu wojennego w Polsce, dnia13 grudnia
1981r …
W pamiętną niedzielę,
podanie do opinii publicznej tej wstrząsającej informacji przez Wojciecha
Jaruzelskiego zszokowało polską emigrację, jak i ludność w kraju. Nagle
obywatele Polscy przebywający poza jej granicami zostali pozbawieni możliwości
kontaktu ze swymi rodzinami w Polsce. Zaś Polakom w ojczyźnie, podległym i
kontrolowanym przez Rząd W. Jaruzelskiego i Polską Zjednoczoną Partię
Robotniczą (PZPR) uzależnionych od wpływu Związku Socjalistycznych Republik
Radzieckich (ZSRR), uniemożliwiono kontakt z całym światem zamykając granice
Polski, zamykając bądź militaryzując niemal wszystkie sektory działalności. W
okresie kilku następnych miesięcy nie
istniały połączenia telefoniczne z Polską, nie funkcjonowała również poczta,
tak jak większość struktur państwowych . Nikt nie wiedział co czynić, do czego
prowadzi ten stan…
Jadwiga Dąbrowska bierze
udział w protestach, tak jak wielu innych Polaków we Francji, podobnie jak i wspomagający
ich francuscy przyjaciele. W zaistniałej sytuacji działa w redakcji ,,Tygodnika
Paryskiego”, wydawanego przez polską emigrację polityczną. Pomaga we wszystkim co
jest akurat niezbędne dla uzyskania swobód demokratycznych w kraju… Wiele
ludzkich istnień, ich rodzin, karier, marzeń dotyczących przyszłości, planów
gospodarczych, naukowych, artystycznych zostało zniszczonych. I znów, raz
jeszcze konający wówczas Czerwony Niedźwiedź ze wschodu zrodził czarną rozpacz
wśród ludzi…
W 1982r. dr
Dąbrowska kończy studia podyplomowe i otrzymuje Diplôme D.E.A. na
paryskiej Sorbonie. W powstałym kilka lat później wierszu ,,Ojczyzna” autorka
dzieli się z czytelnikiem swą nostalgią, tęsknotą, uczuciem miłości do
utraconej ojczyzny, a być może nawet w zawartej w końcowej frazie metaforze, i swą
obawą dotyczącą tragicznych losów Polski gnębionej przez
komunistów*:
‘’Rzuceni na miejsce obce,
Przypominamy wiosną
Linie przyjaznych ulic,
Sylwetki drzew przydrożnych.
Śnimy o bliskich sercu
Sosnowych lasach na horyzoncie ,
I złotych zachodach
Tonących w jeziorze
Czerwienią słońca;”[…]
Przypominamy wiosną
Linie przyjaznych ulic,
Sylwetki drzew przydrożnych.
Śnimy o bliskich sercu
Sosnowych lasach na horyzoncie ,
I złotych zachodach
Tonących w jeziorze
Czerwienią słońca;”[…]
*Fragment ze zbioru p.t.
,,Zaułek pełen ptaków”, Paryż 1986.
W latach 1992–94 była
członkiem zespołu redakcyjnego miesięcznika „Pol-Echo” w Brukseli. W 1992r. założyła
w Paryżu ,,Association Les Amis de Saint Casimir”, stowarzyszenie znane później jako ,,Editions Casimir Le Grand” (pod
patronatem Króla Kazimierza III Wielkiego, który doprowadził do rozwoju państwa
polskiego, a w tym m.in. kultury, oświaty i sztuki). Funkcję
Sekretarza Generalnego stowarzyszenia zaczęła sprawować od 1995r. Następnie w 2003 roku założyła ,,Association Les Amis de C.K. Norwid" "(ku czci imienia poety, dramaturga, malarza, wieszcza narodowego, który większość swojego życia spędził za
granicą, zwłaszcza w Paryżu, gdzie zmarł).
Najbardziej
znaczącym przykładem jej aktywności na polu dziennikarskim jest kreacja
Miesięcznika ,,TECZKA – Magazynu Kulturalno-Społecznego”. Powołała go do życia
i zajmowała stanowisko Redaktora Naczelnego pisma (1995-2013). Wydawnictwo to, w
porównaniu z innymi z tego samego obszaru tematycznego, było całkowicie
autorskim pomysłem, przez to bardzo odróżniającym go od pozostałych.
Miesięcznik ,,TECZKA” był jednym z szeroko rozpoznawalnych i ważnych woluminów
literackich w świecie uchodźctwa polskiego, na przełomie XX i XXIw.
Od 1995r. zasilała skład
Zarządu Association Polonaise des Auteurs, Journalistes et Traducteurs en
Europe (Stowarzyszenie Polskich Autorów, Dziennikarzy i Tłumaczy w Europie
-APAJTE), w Paryżu. Wchodziła również w poczet członków najważniejszego
towarzystwa literackiego ustanowionego po II wojnie światowej przez polskich
twórców emigracyjnych w tzw. wolnym świecie a mianowicie Związku Polskich
Pisarzy na Obczyźnie, w Londynie (powstałego jako reakcja na negatywną
odpowiedź Zarządu Głównego P.E.N.-club’u w Sztokholmie w sprawie możliwości ustanowienia
polskiej sekcji club’u w Wielkiej Brytanii).
Jako poetka debiutowała
wydanym w Paryżu w 1986r. tomikiem
p.t. „Zaułek pełen ptaków”. Ponadto opublikowała następujące zbiory poezji (w tym
dwujęzyczne, polsko-francuskie): „Pogranicze/ Confins” (Paris, 1986), „Dwie
drogi/Deux chemins” (Paris, 1987), ,,Wiersze nieobecne/Poémes de
l’Absence" (Paris, 1988), „Liczenie gwiazd/ Le Compte-Etoiles” (Paris, 1991) oraz „Zbiory” (wydany przez Muzeum Książki
Artystycznej w Łodzi, 2009).
Zamieszczała artykuły,
wywiady i reportaże w prasie polskiej i polonijnej, w periodykach takich jak
m.in.: ,,Głos Katolicki" (Paryż), ,,Nasza Rodzina" (Paryż), ,, Akant”
(Bydgoszcz), ,,Kamerton" (Rzeszów), ,,Pol-Echo” (Bruksela).
Była wieloletnią
uczestniczką Światowego Forum Mediów Polonijnych, żarliwie brała udział we
wszelkich panelowych dyskusjach m.in. w Senacie RP, z przedstawicielami
polskich redakcji i instytucji kulturalnych we Francji i w Polsce, samorządów i
organizacji społecznych. Ostrzegała np. polskie środowisko dyplomatyczne,
wyrywając je z letargu, o aktach ignorancji i niewiedzy francuskich instytucji
dotyczących udziału Polskich Sił Zbrojnych podczas Inwazji w Normandii, 6
czerwca 1944r.
W wierszu
,,Żal”, autorka napisała:
,,…By pamięć słowa znamienite
Wyryła w spiżu – hołd braterstwa.”*
Wyryła w spiżu – hołd braterstwa.”*
*Fragment z tomiku
poetyckiego p.t. ,,Zbiory”, Łódź 2009.
Jako wielka polska
patriotka była jednym z nielicznych ambasadorów prawdziwej polskiej drogi do wolności.
Posiadała piękną duszę, którą jawiła się nie tylko na stronicach swej poezji,
ale przede wszystkim okazywała ją w jakości swego życia.
W 2011r. obchodziła
jubileusz pracy twórczej, a w 2013 - jubileusz wydania 150 numeru ,,TECZKI”.
Dr Jadwiga Hortensja
Maria Dąbrowska zmarła w wieku 83 lat, w Hôpital Charles – Foix, 13 marca
2015r. w Paryżu. Uroczystości żałobne i Msza św. w Jej intencji odbyły się 23
marca w polskiej Parafii Rzymsko- Katolickiej pod wezwaniem Wniebowzięcia
Najświętszej Maryi Panny (263 bis, rue Saint - Honore 75001 Paris).
Następnie ciało śp.
Jadwigi przewieziono do Polski i złożono na cmentarzu w Puszczykowie. Tam, 26
marca, w Parafii Matki Bożej Wniebowziętej odbyła się kolejna msza żałobna za
duszę zmarłej.
Zwłoki spoczywają w grobowcu rodzinnym
Dąbrowskich, pośród przodków, m.in. obok ciała Stefana Dąbrowskiego.
Jadwiga Dąbrowska
Powroty /fragment /
,,Więc może niedługo wrócę skąd przyszłam
By wszystko odnaleźć,
I na zawsze pozostać
W ziemi, z której wzrosłam…”
/2007/
Dr Jadwiga Dąbrowska
pozostanie w pamięci jako osoba szczerze oddana polskiej racji stanu. Była
człowiekiem skromnym, zawsze gotowym służyć pomocą każdemu znajdującemu się w
potrzebie, zachowując przy tym subtelny dystans wobec dokonanego czynu, jak i
naznaczenia jej losu… Non omnis moriar.
Dariusz Pacak
Wiedeń, Maj 2015
- Dąbrowska J., Zaułek pełen ptaków [Wiersze],
Paryż: Wyd. Polski Ośrodek Wydawniczy, 1986.
- Ead., Zbiory [Wiersze],, Łódź: Wyd. Muzeum Książki Artystycznej, 2009.
- Dobosz B., Wspomnienie o śp. Jadwidze Dąbrowskiej,
[In:] Głos Katolicki 13:16, Paryż 2015.
- Kaczorowska T., ,,Norwid w spódnicy” na
skraju…, [In:] Dwunastu na Trzynastego.
Emigranci
stanu wojennego, Ciechanów: Wyd.
Związek Literatów na Mazowszu, 2011.
- Kalinowska-Bouvy A., Z teczką pod pachą, [In:]
Biuletyn A.P.A.J.T.E. VII:4, Paryż 1999.
- Ead., Teczka,
[In:] Biuletyn A.P.A.J.T.E. IV-VI:8, Paryż 2001.
- Malinowski J., Działalność
polityczno-społeczna prof. Stefana Dąbrowskiego(1877-1947), Poznań: Wyd.
Zakład Archiwistyki Instytutu Historii UAM, 2012.
- Słomiak M., Zbiory logosu, [In:] AKANT
Miesięcznik Literacki 11:37, Bydgoszcz 2011.
- Dąbrowska J., (23.03.2013). Przemówienie, [In:]
Teczka-Paris (,,Teczka”) [Online] Pozyskano z
- Ead., (09.06.2014). Rozmowy, [In:]
Teczka-Paris (,,Teczka”) [Online] Pozyskano z
- JH, BZS., (19.03.2015). Odeszła Jadwiga
Dąbrowska, [In:] Nowy Dziennik. Polish
Daily News [Online] Pozyskano z
- Komarewicz, J., (17.03. 2015). Zmarła Jadwiga
Dąbrowska, dziennikarka i opozycjonistka,
[In:] Wiadomości 24.pl [Online] Pozyskano z http://www.wiadomosci24.pl/artykul/paryz_zmarla_jadwiga_dabrowska_dziennikarka_i_opozycjonistka_326611.html
- Id.,
(22. 03 2015). Puszczykowo.Pogrzeb Jadwigi Dąbrowskiej, poetki i
dziennikarki, [In:] Wiadomości 24.pl [Online] Pozyskano z http://www.wiadomosci24.pl/artykul/puszczykowo_pogrzeb_jadwigi_dabrowskiej_poetki_i_dziennikarki_326875.html
- Pingard-Bykowska M., (15.05.2013) J.D.,
[In:] Materiały dla prasy A.P.A.J.T.E. Warszawskie Targi Książki 2013. 15-19
Maj, Paris: Wyd. Association Polonaise des Auteurs, Journalistes et
Traducteurs en Europe, 2013. [Online] Pozyskano z
- Red.,
(15.03.1015). Pożegnanie śp. Jadwigi Dąbrowskiej, [In:] Teczka-Paris
(,,Teczka”) [Online] Pozyskano z
- Red.,
(20.02.2015). Pożegnanie Pani Jadwigi Dąbrowskiej, [In:] Teczka-Paris
(,,Teczka”) [Online] Pozyskano z
- Red., J.D., [In:]
Zawiązek Pisarzy Polskich na Obczyźnie [Online] Pozyskano z
1 komentarz:
Dziękuję za przedstawienie sylwetki tak wspaniałej osoby, jaką była Pani Jadwiga Dąbrowska. Jej odejście to niepowetowana strata dla polskiego narodu. Tragedią jest, że droga tych ludzi do ojczystej ziemi jest tą ostatnią, ziemską drogą.
Cześć Jej pamięci.
Prześlij komentarz