Rocznicowa tablica w Łochowie

Poeta i sztukmistrz w Łochowie

Tekst wygłoszony 23 września 2016 r. z okazji odsłonięcia tablicy upamiętniającej 195 rocznicę urodzin Cypriana Norwida
(Małgorzata Szeja)

I. Na to, że dzisiejszy dzień jest dla naszej społeczności wyjątkowy (odsłaniamy przy budynku Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Łochowie tablicę upamiętniającą naszego ulubionego poetę), miało wpływ wiele przyczyn, z których najważniejsze krótko przedstawię.

1.       

24 września 1821 r. w nieodległych Głuchach przyszedł na świat Cyprian Norwid, najmłodszy z najwybitniejszych poetów romantycznych.  To,  jak większość tu obecnych, syn  Mazowsza, które, owszem, jest, jak zauważył Norwid, „ziemią płaską”, ale jednak wbrew jego opinii, nie całkiem „bezpoetyczną”, czego dowód stanowi sam poeta.

2.       

Cyprian Kamil Norwid, nim na stałe wyjechał z Polski, przemierzał te same ścieżki,
po których chodzimy my, a to z tej przyczyny, że w Łochowie mieszkała jego bliska rodzina
i z pewnością tu bywał. XIX-wieczni właściciele Łochowa, Hornowscy,
i Cyprian Norwid to potomkowie Sobieskich, których gniazdem rodowym jest Strachówka. Po przedwczesnej śmierci matki przyszły poeta i jego rodzeństwo wychowywali się przez kilka lat w Strachówce pod okiem prababki Hilarii Sobieskiej. Więzi z łochowską częścią rodziny Norwid podtrzymywał, mieszkając później w Paryżu. O swoim krewnym Józefie Hornowskim pisał w jednym z listów, że jest „milionowym panem”, wzorem gospodarza, właścicielem „świetnego domu” w Łochowie, skąd „kolej do Paryża mają”, że jest ojcem siedmiorga świetnie wychowanych dzieci, wśród nich czterech pięknych i doskonale ułożonych córek.

3.       

Jedna z owych córek Norwidowego krewnego, Stanisława Hornowska, która
w późnych latach 70. Lub na początku lat 80. XIX w wybrała życie franciszkańskiej tercjarki i zamieszkała we Lwowie, jest adresatką ważnego wiersza poety, zatytułowanego po prostu „Do Stanisławy Hornowskiej”.

4.       

Współczesny poecie  ks. Jełowicki mówił o nim:  „geniusz, który dlatego dzisiaj nie dość ceniony, iż o sto może lat za wcześnie na świecie się pojawił”. „Cyprian Norwid pozostawił dzieło, z którego emanuje światło pozwalające wejść głębiej
w prawdę naszego bycia człowiekiem, chrześcijaninem, Europejczykiem i Polakiem” –
to z kolei ważne słowa Jana Pawła II o Norwidzie, z którym „łączyła go szczególna zażyłość”. Wynikają z nich nasze zobowiązania wobec spuścizny Norwida.

5.       

Ponieważ „światło poezji Norwida” nie po to jest, by pod korcem stało,

(…) „Ani sól ziemi do przypraw kuchennych;

Bo piękno na to jest, by zachwycało

Do pracy; praca – by się zmartwychwstało”

- od roku 2001 nasza szkoła aktywnie uczestniczy w upowszechnianiu dziedzictwa Cypriana Norwida. Dziś mija 15 lat tej działalności. Wśród najważniejszych inicjatyw 15-lecia znajdują się: 

·           konferencja naukowa „Obywatel Norwid” zorganizowana w Łochowie w roku 2003,

·           wystawy – z zasobów Społecznego Muzeum Ziemi Tłuszczańskiej i Muzeum Literatury w Warszawie oraz przygotowane samodzielnie - poświęcone poecie eksponowane w Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Sadzewiczowej
w Łochowie,

·           wydanie książki z materiałami pokonferencyjnymi pt. „Obywatel Norwid” (2005), publikacje w prasie lokalnej („Gazeta Łochowska”, „Niedziela” Podlaska, „Tygodnik Siedlecki”, „Wieści Ziemi Stanisławowskiej”, „W naszej szkole”)
i w czasopismach fachowych („Pamięć i Tożsamość” – wydawnictwo Muzeum Niepodległości w Warszawie, „Studia Norwidiana” – wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego),
w książkach zbiorowych „Edukacja regionalna. Dziedzictwo kulturowe Mazowsza” i „Wspomnienie miejsc dzieciństwa i młodości Cypriana Norwida”,

·           współpraca z Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Fundacją Norwidowską z Lublina i stowarzyszeniami działającymi
w rodzinnych stronach Norwida („Ścieżkami Norwida” -
w Dąbrówce i „Rzeczpospolitą Norwidowską” – w Strachówce”), współpraca ze Społecznym Muzeum Ziemi Tłuszczańskiej, szkołami noszącymi imię Cypriana Norwida (XXIV LO w Warszawie, LO w Wyszkowie, Zespół Szkół w Strachówce) oraz z łochowskim Miejskim i Gminnym Ośrodkiem Kultury nad realizacją dorocznej imprezy „Przystanek Norwid”,

·           współpraca z Pracownią Życia i Twórczości Cypriana Norwida Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu w okresie prac nad Kalendarzem Życia
i Twórczości Cypriana Norwida,

·           udział naszych uczniów we wszystkich konkursach i obecność na wydarzeniach norwidowskich,

·           organizowanie, począwszy od r. 2015, konkursu recytatorskiego dla gimnazjalistów „Śladami Norwida”

·           w bieżącym roku - zrealizowanie z młodzieżą projektu „Terra Norwidiana”
i prezentacja dorobku na dzisiejszej uroczystości.

W roku 2006 otrzymaliśmy  odznaczenie – Medal Norwidowski - przyznany za aktywność
w zakresie upowszechniania dziedzictwa Norwida, przyznany przez XXIV LO im. Cypriana Norwida w Warszawie.

                                                     

II. Na tablicy upamiętniającej 195 rocznicę urodzin Cypriana Norwida, która zostaje odsłonięta 23 września 2016 r. przy budynku Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych
w Łochowie, jej bohater został określony jako „poeta” i „sztukmistrz”, gdyż w całej twórczości Norwida słowo i obraz splatają się w jedną, spójną całość, o czym pisał on tak: „Ja całe życie moje jedną ręką pisałem, drugą zaś kreśliłem rzeczy sztuki”. >>Norwid często używał słowa „sztukmistrz”, określając nim artystę pełnego, wszechstronnego, znawcę wielu dyscyplin i kunsztów wszelakich. W 1868 roku sam przyznał sobie to miano, pisząc do redakcji „Dziennika Poznańskiego”[,że](…) „Jest rzeźbiarzem, malarzem, sztycharzem swoich dzieł… to się nazywało przez sześćset lat i nazywa się: być sztukmistrzem”<< (Cytat z książki Aleksandry Melbechowskiej-Luty „Sztukmistrz”).

III. Odsłonięcia tablicy dokonają uczniowie klas II LO im. Marii Sadzewiczowej
w Łochowie: Ewa Zarzycka i Paweł Oljasz z klasy IIa oraz Alicja Szeja i Tomasz Pierzchała z klasy II b. Są to osoby, które najwięcej razy z sukcesami reprezentowały naszą szkołę na konkursach recytacji utworów Norwida i mają w tej dziedzinie wybitne osiągnięcia. Troje z nich to stypendyści Starosty Węgrowskiego, jedna - dwukrotnie była uczestniczką poświęconego Norwidowi „Salonu Poezji” w Teatrze Polskim w Warszawie oraz bierze udział w rocznym projekcie Teatru Wielkiego Opery Narodowej.

IV. Tablicę poświęci ks. Roman Kowerdziej, proboszcz łochowskiej parafii.

Małgorzata Szeja

(Serdecznie dziękuję za przesłanie materiałów).